НК – прыродны высокамалекулярныя арганічныя злучэнні, якія забяспечваюць захаванне і перадачу спадчыннай інфармацыі ў жывых арганізмаў
У склад НК увайходзяць элементы вуглярод, вадарод, кісларод, азот, фосфар. НК – палімеры, манамерамі якіх з’яўляюцца нуклеатыды. У склад нуклеатыда ўвайходзіць азоцістая аснова (адэнін, гуанін, цытазін і тымін – у склад ДНК, адэнін, гуанін, цытазін і урацыл – у склад РНК), а таксама цукар (рыбоза – у склад РНК, дэзоксірыбоза – у склад ДНК)
Будова ДНК
Дэзоксірыбануклеінавая кіслата (ДНК) складаецца з 4 тыпаў азоцістых асноў: адэнін (А), тымін (Т), гуанін (Г) і цытазін (Ц); дэзоксірыбозы і астаткаў фосфарнай кіслаты. Нуклеатыды звязаны ў поліпептыдны ланцуг за кошт астаткаў фосфарнай кіслаты; 2 поліпептыдныя ланцугі звязаны ў двайную спіраль за кошт вадародных сувязей паміж камплементарнымі парамі азоцістых асноў: А – Т, Г – Ц.
Камплементарнасць – прасторавая і хімічная адпаведнасць паміж рэагуючымі рэчывамі.
Рэплікацыя – працэс самападваення малекул ДНК, які забяспечвае дакладнае капіраванне генетычнай інфармацыі і перадачу яе ад пакалення да пакалення
Рэплікацыя ДНК адбываецца ў перыяд інтэрфазы перад дзяленнем клеткі.
Рыбануклеінавая кіслата (РНК), у адрозненні ад ДНК, адналанцужковая, мае меншця памеры малекулы, утрымлівае ў сваім саставе рыбозу замест дэзоксірыбозы, азоцістую аснову урацыл (замест тыміну). У клетцы маецца некалькі разнавіднасцей РНК ( у залежнасці ад функцый)
- транспартная РНК (т-РНК): пераносіць амінакіслоты да места сінтэза бялку, знаходзіцца ў цытаплазме клетак
- інфармацыйная, або матрычная РНК (і-РНК): пераносіць інфармацыю аб першаснай структуры бялковай малекулы з ядра клеткі да рыбасом, дзе адбываецца сінтэз бялку
- рыбасомная РНК (р-РНК): у комплексе са спецыяльнымі бялкамі утварае рыбасомы – клетачныя структуры, у якіх адбываецца сінтэз бялку.
ДНК знаходзіцца ў ядры клеткі,выконвае функцыі захавання і перадачы спадчыннай інфармацыі
РНК знаходзіцца ў цытаплазме клетак, забяспечвае сінтэз разнастайных бялкоў
