Генатыпічная зменлівасць – спадчынныя змяненні прызнакаў арганізма, вызначаемыя генатыпам, якія захоўваюцца ў радзе пакаленняў.
Уласцівасці генатыпічнай зменлівасці: а) змяненні перадаюцца па спадчыне, б) змяненні індывідуальныя, праяўляюцца ў некаторых асобін, в) змяненні ўзнікаюць скачкападобна (выпадкова)
Віды генатыпічнай зменлівасці: а) камбінатыўная зменлівасць – звязана з атрыманнем ў спадчыну новых спалучэнняў генаў у генатыпе у выніку кан’югацыі і красінговеру, а таксама незалежнага разыходжання храмасом пры меезе; б) мутацыі – раптоўныя стойкія натуральныя ці штучна вызваныя змяненні генатыпу.
Мутант – арганізм, зменены ў выніку мутацыі.
Тыпы мутацый:
- геныя (кропкавыя) – змяненні структуры асобных генаў(серпавіднаклетачная анемія)
- храмасомныя - змяненні структуры асобных храмасом (сіндром кацінага крыку)
- геномныя – змяненні колькасці храмасом у храмасомных наборах арганізмаў (сіндром Дауна)
Прычыны мутацый:
- памылкі пры рэплікацыі ДНК і транскрыпцыі РНК ў клетках
- неразыходжанне храмасом пры дзяленні клетак
- пранікненне ў арганізм вірусаў і бактэрый, якія могуць парушыць структуру ДНК
- уздзеянне мутагенаў – фактараў асяроддзя, здольных вызываць мутацыі (іанізуючае выпраменьванне, тэмпература, розныя хімічныя рэчывы)
Роля мутацый у эвалюцыі:
- павялічваюць гетэрагеннасць папуляцыіі з’яўляюцца зыходным матэрыялам для дзеяння натуральнага адбору
- паляпшаюць прыстасаванасць некаторых арганізмаў да зменлівых умоў навакольнагаасяроддзя
- удалыя спалучэнні генаў падхопліваюцца натуральным адборам і служаць зыходным матэрыялам для ўтварэння новых відаў
Значэнне для селекцыі:
З’яўляюцца матэрыялам для штучнага адбору, які ажыццяўляе чалавек пры вывядзенні новых парод жывел і сартоў раслін.
