Клетка – асноўная структурная і функцыянальная адзінка жывога арганізма.
Цыталогія – навука аб клетцы; вывучае будову, хімічны састаў, функцыі, індывідуальнае развіцце і эвалюцыю клетак.
Сярэднія памеры клетак – ад 0,1 да 100 мікраметраў; самыя дробныя – клеткі бактэрый, самая буйная – яйцаклетка страуса – 15 см
Адкрыцце клетак стала магчымым толькі пасля вынаходніцтва мікраскопа (1665г, Роберт Гук). Хутка клетачную будову раслін пацвердзілі італ. вучоны Марчэла Мальпігі і англ. вучоны Неемія Гру. У пачатку 18ст. Роберт Броўн апісаў клетачнае ядро, а ў 1838-1839гг нямецкія вучоныя Тэадор Шван і Макс Шлейдан абагуліі ідэі і назіранні розных вучоных і стварылі клетачную тэорыю, якая захавала свае значэнне па сенняшні дзень.
Асноўныя палажэнні клетачнай тэорыі:
- Клетка – элеменіарная структурная і функцыянальная адзінка жывога арганізма, здольная да самарэгуляцыі і самаўзнаўлення; Клетка з’яўляецца адзінкай функцыяніравання і развіцця ўсіх арганізмаў.
- Клеткі ўсіх арганізмаў падобны па будове, хімічнаму саставу і асноўным праяўленням жыццядзейнасці (размножэнне, рост, развіцце).
- Клеткі ўтвараюцца шляхам дзялення зыходнай мацярынскай клеткі.
- У мнагаклетачных арганізмаў клеткі спецыялізаваны па функцыях і ўтвараюць тканкі, з якіх пабудаваны органы і сістэмы органаў.
Далейшае развіцце клетачная тэорыя атрымала ў работах нямецкага вучонага Рудольфа Вірхава, руск. Дзмітрыя Чысцякова, польск. Э.Страсбургера.
Стварэнне клетачнай тэорыі стала важнай падзеяй ў прыродазнаўстве, адным з пераканаўчых доказаў адзінства жывой прыроды. Клетачнай тэорыя аказала значны ўплыў на развіцце біялогіі і паслужыла фундаментам для развіцця многіх біялагічных дысцыплін – эмбрыялогіі, гісталогіі, фізіялогіі, генетыкі і інш.
