Селекцыя – навука аб метадах стварэння новых і паляпшэння існуючых сартоў культурных раслін, парод жывел і штомаў мікраарганізмаў, якія выкарыстоўвае чалавек для сваіх мэт.
Сорт (парода, штам) – штучна створаная чалавекам папуляцыя раслін (жывел, мікраарганізмаў), якія валодаюць неабходнымі для чалавека ўласцівасцямі.
Задачы селекцыі:
- павышэнне ўраджайнасці сартоў і прадукцыйнасці парод
- стварэнне парод і сартоў, устойлівых да шкоднікаў і хвароб, прыгодных да прамысловага вырошчвання.
Метады селекцыі:
- падбор зыходнага матэрыяла
- гібрыдызацыя
- штучны адбор
- кланіраванне, культура тканак
- стварэнне генетычна мадыфіцыраваных арганізмаў
Дасягненні беларускіх селекцыянераў.
У 1993г былі створаны тры інстытуты: БелНДІ пладаводства, БелНДІ агародніцтва і БелНДІ бульбаводства. Там выведзены многія сарты пладовых культур ( яблыні Антэй, Бананавае, Беларускі сінап, Мінскае), сарты бульбы (Тэмп, Лошыцкі, Ласунак) ураджайнасцю да 700ц/га. Спецыялісты БелНДІ жывелагадоўлі вывелі пароды свіней Беларуская чорна-пярэстая, Буйная белая (дасягаюць 100кг за 180 дзен, 9-12 парасят за апарос).
Біятэхналогія – прымяненне арганізмаў і біялагічных працэсаў у прамысловасці, сельскай гаспадарцы і медыцыне.
Асноўныя напрамкі:
- штучны мутагенез: атрыманне патрэбных мутацыў з дапамогай УФ-прамянеў, хімічных злучэнняў і інш.
- штучны адбор: адбор мікраарганізмаў, якія найбольш актыўна сінтэзуюць патрэбныя чалавеку рэчывы ( антыбіетыкі, гармоны і г.д.)
- генная інжынерыя: мэтанакіраванае стварэнне новых генетычных камбінацый і ўбудаванне іх у генетычны апарат бактэрый з наступным кланіраваннем патрэбных генаў.
У апошнія дзесяцігоддзі вядзецца актыўная работа па стварэнні трансгенных сартоў раслін, якія маюць чужародныя гены ў складзе свайго генатыпу. Напрыклад, выведзены сарты таматаў, якія маюць абсалютную ўстойлівасць да фітафторы за кошт наяўнасці ў іх генатыпе спецыяльных генаў устойлівасці да дадзенай хваробы.
