Папуляцыя – сукупнасць асобін аднаго віду, сумесна насяляючых агульную тэрыторыю і ўзаемадзейнічаючых паміж сабою.
Папуляцыю характарызуюць наступныя параметры:
- колькасць – агульны лік асобін у папуляцыі;
- шчыльнасць – лік асобін на адзінку прасторы;
- смяротнасць – колькасць загінуўшых за адзінку часу асобін;
- прырост папуляцыі – рознасць паміж нараджальнасцю і смяротнасцю;
- тэмпы росту - прырост папуляцыі за адзінку часу.
Акрамя таго, пры характарыстыцы папуляцый ўлічваюцца асаблівасці структуры дадзенай папуляцыі:
- палавая структура – суадносіны паміж самцамі і самкамі;
- узроставая структура – суадносіны асобін розных узростаў;
- прасторавая структура – размеркаванне асобін папуляцыі на яе тэрыторыі;
- паводзінская структура – сістэма ўзаемаадносін паміж членамі папуляцыі (толькі для жывел). Напрыклад, гідры вядуць адзіночны лад жыцця, львы жывуць сем’ямі(прайдамі), ваўкі ўтвараюць зграі.
Дынаміка колькасці папуляцыі – гэта змяненне колькаснага складу папуляцыі ў часе.
Розныя папуляцыі характарызуюцца рознымі тыпамі дынамікі колькасці:
- сезонны – ваганні колькасці асобін папуляцыі на працягу сезона (дафніі, інфузорыі, каларадскі жук, васілек, рамонак)
- шматгадовы – цыклічныя змяненні колькасці асобін папуляцыі на працягу гадоў і дзесяцігоддзяў (мышы, лемінгі, суслікі, саранча)
- устойлівы – нязначныя ваганні колькасці асобін папуляцыі каля некага сярэдняга ўзроўню (капытныя, кітападобныя, сланы; дрэвы, шматгадовыя кустарнікі)
Рэгуляцыя колькасці асобін папуляцыі адбываеца з дапамогай розных механізмаў, якія ўключаюцца фактарамі жывой і нежывой прыроды. Напрыклад, зніжэнне колькасці асобін папуляцыі можа адбывацца з-за наступных прычын:
- гібель раслін і жывел ад засухі або пераўвільгатнення, высокіх ці нізкіх тэмператур, вывяржэння вулканаў, землятрусаў і да т.п.
- гібель ад драпежнікаў, паразітаў(якія вызываюць захворванні);
- зніжэнне пладавітасці пры высокай шчыльнасці папуляцыі (даказана для мышэй і пацукоў).
Калі чалавек неабдумана ўмешваецца ў прыродныя працэсы, натуральныя працэсы самарэгуляцыі парушаюцца і назіраюцца ўспышкі колькасці асобін ў папуляцыях, што наносіць велізарны ўрон дзейнасці чалавека. Напрыклад, падлічана, што каларадскі жук, нягледзечы на ўсе меры барацьбы, знішчае каля 10% сусветнага ўраджаю бульбы, пацукі знішчаюц да 30% ураджаю зерневых культур, а саранча можа знішчыць любы ўраджай на 100%.
