- przed rokiem 1863 – przedpowstaniowa;
- lata 1864 – 1875 – faza powieści tendencyjnej;
- lata 1876 – 1880 – faza nowelistyki;
- ósma dekada XIX wieku – faza dojrzałego realizmu.
Przedział pozytywizmu nie jest jednolity. Można podzielić go na następujące fazy:
- Faza „przedpowstaniowa”
Obejmuje działalność prekursorów nowej epoki i nowego sposobu myślenia, działających jeszcze przed powstaniem styczniowym. Należą do nich m.in. „przedburzowcy we Lwowie” – grupa pisarzy skupionych wokół Dziennika Literackiego(przełom lat 50. i 60. XIX w.). Przedburzowcy – Michał Bałucki, Józef Narzymski, Teodor Tomasz Jeż głosili potrzebę literatury zaangażowanej w sprawy kraju, choć odwoływali się do twórczości wieszczów romantycznych. - Po powstaniu (1864) do połowy lat 70.
(1875/1876) – trwa faza literatury tendencyjnej – można powiedzieć „wstępna fala” pozytywizmu, krystalizacja programu i popularyzacja naczelnych haseł. Nic więc dziwnego, że pożyteczną formą okazała się powieść tendencyjna(udowadniająca założoną przez autora tezę).
II połowa lat 70. XIX wieku jest złotym okresem nowelistyki polskiej. Wówczas powstały najsłynniejsze nowele i ten gatunek zdominował literaturę. - Lata 80.
To z kolei rozwój pełnej powieści realistycznej, faza dojrzałego realizmu, szczytowa faza epoki. Wówczas ujrzały światło dzienne:- Lalka Bolesława Prusa (1889)
- Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej (1888).
- Lata 90.
Schyłek epoki. Rok 1890 uznaliśmy za początek modernizmu – debiuty młodopolskich poetów przypieczętowały zmianę ideologii. Zaznaczyliśmy także, że pozytywizm trwa jeszcze równolegle (jeszcze powstaną np. Emancypantki Prusa), a badacze twierdzą, że ostateczne wygaśnięcie tego nurtu nastąpiło aż w roku 1910.
